vrijdag 11 april 2014

De krant is bezorgd! (na 112 jaar)

Ik wist al dat het overlijden van Murk Hettema in de VS in 1902 in de plaatselijke krant is vermeld. Het gaat om het Nederlandstalige blad "De Volksvriend", boordevol wel en wee van de Nederlandse populatie in Orange County, Iowa. De Koninklijke Bibliotheek had een aantal van die kranten al laten verfilmen, alleen zat daar het jaar 1902 nog niet bij.
Nu is er echter een nieuwe pluk scans beschikbaar gekomen en in het nummer van 25 september 1902 zie ik het berichtje staan:

woensdag 15 januari 2014

Het kale kwartier van Setske Uilkes [Feenstra}

Ik zit dus al geruime tijd met het volgende kale stukje in de kwartierstaat en het is hoog tijd dat daar iets aan gaat veranderen. Nieuw onderzoek bij Tresoar moet de zaak weer een beetje lostrekken, vind ik.


Ik ga een boorpoging doen via de speciekohieren, kijken wat dat oplevert. En wellicht het notarieel, de huwelijksbijlagen of de vonnissen van het Hof van Friesland.

De kwartieren van haar echtgenoot Tjeerd Scheltes de Haan, komen mogelijk ook aan bod. Die zijn er iets gevulder uit, maar toch ook hier weer kale plekken...


Als ik wat vind, geef ik hier een update

zondag 10 november 2013

Jarig in Amerika

Jan Annes Hettema is getrouwd geweest met Gerbrig Murks Abma. Broers en zuster van Gerbrig zijn geëmigreerd naar de Verenigde Staten, en daar pikken we het spoor van de Abma's op. De lokale krant De Volksvriend - vrijwel geheel gepubliceerd in het Nederlands, besteedde aandacht aan alledaagse voorvallen, zoals een verjaardag. Hier is een voorbeeld, bekeken via de website van de Koninklijke Bibliotheek:


Het gaat hier om Harmen Abma, inderdaad geboren in 1844. Via Tresoar is zijn geboorte snel te achterhalen, en dan zien we dit:


En wie de originele geboorteakte wil zien, gaat daarvoor naar de website AlleFriezen. Met het volgende resultaat:

zondag 19 mei 2013

Extra bewijs voor de verblijfplaats van Murk Hettema

Via het indexeringsproject van de FAF, de vrienden van de archieven in Friesland, kwam ik een akte van royement tegen die was opgemaakt voor Murk Hettema. De akte zelf was niet aanwezig, stond er bij, maar ik kon bij Tresoar wel een foto maken van het repertorium van notaris Fennema.

1897 Sneek, notaris H. Fennema, Royement, akte niet aanwezig
- Murk Jans Hettema te Sioux Center, U.S.A.

Toegangsnr. : 26
Inventarisnr.: 120121
Repertoirenr.: 157 d.d. 13 augustus 1897

Laatste update: 17-12-2012
Deze transcriptie is op 17 december vorig jaar toegevoegd aan de website van Tresoar, zo blijkt uit de laatste regel. Met andere woorden: ik heb er nooit overheen gekeken, ik had het simpelweg voor die datum niet kunnen vinden.

Het repertorium laat het volgende zien:



Murk verbleef in Sioux Center in de staat Iowa en liet een plaatsvervanger zijn akte opmaken bij de notaris. Andere akten van notaris Fennema waren er nog wel, en op een daarvan trof ik een fraai lakzegel van hem aan.



En dat maakt het onderzoek in oude akten nou zo leuk. Dit lakzegel is 126 jaar oud en op wat kleine beschadigingen na ziet het er nog puik uit. Tegenwoordig plakt een notaris een sticker met zijn naam op een akte. Dat is wel efficiënt misschien, maar het mist toch wat. Een zegel maakt de acte "echt". Zo werd aan de Acte van Abdicatie van koningin - nu prinses - Beatrix met veel ceremonieel een grootzegel vastgemaakt en dat was mooi om te zien. Acte en zegel liggen nu in een speciale cassette in het Nationaal Archief in Den Haag.



zaterdag 19 januari 2013

Het armenhuis, maar dan anders

Een nieuw verhaal over Murk Hettema, die in 1902 overleed in de VS. Hij stierf terwijl hij woonde op de Poor Farm, de plek waar armen en zieken hun leven sleten. Nederland kende vroeger het armenhuis, een verblijfplaats voor mensen die geen cent meer hadden en op een of andere manier toch moesten blijven leven. Het armenhuis was de laatste strohalm voor mensen die geen familie meer hadden. In Friesland werden de armen onderhouden (gealimenteerd) door de diakonie van de kerk, zoals te zien is in de volkstelling van 1744:


De mensen om wie het ging, staan in de 5e kolom. De aanduiding staat er een beetje vreemd, wellicht kende de drukker van de volkstellingslijsten de term niet.
Goed, terug naar Murk Hettema, die volgens de krant in Orange City overleed als 'pauper', ofwel iemand zonder middelen van bestaan. Murk had werk als boerenknecht maar doordat hij ziek werd kon hij dat beroep niet meer uitoefenen. Het klinkt hard, maar geen werk = geen geld. Door het drinken van vervuild water had Murk buiktyfus opgelopen (Typhoid fever) en dat was een ziekte die 110 jaar geleden meestal dodelijk was.
Als geldeloze kwam hij terecht op de Poor Farm, een boerderij met een lap grond die door de gemeenschap was opgericht voor het ondersteunen van de armen. De Poor Farm kon draaiende worden gehouden door giften en door verkoop van de opbrengsten van het land. Ik heb gezocht, maar nergens een adres van die Poor Farm in Orange City kunnen vinden. Een adresaanduiding hoefde toen waarschijnlijk niet, want iedereen wist waar het was. Net zoals iedereen wist waar de kerk stond.
Maar een mailtje naar de Orange City Public Library bood uitkomst. Director Karla Chase mailde terug:
The poor farm was located northwest of Orange City. The current day address is 4353 Ironwood Ave. You could enter the address in Google Maps to get an idea of its location.
Prima idee, gauw het adres intypen bij Google Maps en je krijgt het volgende in beeld. Op de plaats van de Poor Farm staat nu het lokale bejaardentehuis. De oprit daarheen ligt naast het bureau van de County Sheriff.


Iets verder uitzoomen en we zien waar de Poor Farm lag, ten opzichte van Orange City. Even ter verklaring: het land rondom de stad werd rond 1870 puur wiskundig verdeeld in blokken van 1 mijl bij 1 mijl. Dat was de standaard landmaat en de Poor Farm kreeg de helft daarvan toebedeeld.


Met de informatie van deze satellietopname is het niet zo moeilijk om de plek van de Poor Farm terug te vinden op een topografische kaart. Ik vond er een op de website van HistoricMapWorks uit 1923, zijnde 21 jaar na het overlijden van Murk Hettema. Ik heb de lokatie met rood omrand op deze kaart:


Met een muisklik kan de kaart groter in beeld worden gebracht. Wat opvalt is het zeer grote aantal Hollandse namen. Orange City is gesticht door een groep Nederlanders die verder zijn gereisd na de stichting van Pella, het domein van dominee Hendrik Scholten. Voor meer informatie dient dit artikel op Wikipedia.
Karla Chase stuurde me ook een kopie uit een geschiedenisboek over Iowa, en daarin staat een foto van de Poor Farm zoals Murk Hettema die heeft meegemaakt.


De Poor Farm had een opzichter en meestal betrof het een gezin met kinderen. Een beetje op de manier waarop een weeshuis vroeger een binnenvader en binnenmoeder had. De benoeming van John T. Klein werd vermeld in De Volksvriend, de Nederlandstalige krant in Orange City.





maandag 24 december 2012

Murk Hettema na 110 jaar terecht

Ik heb geruime tijd gezocht naar Murk Hettema, de halfbroer van mijn grootvader Pier Hettema. Beiden hebben dezelfde vader, Jan Annes Hettema, Murk komt uit het eerste huwelijk en Pier uit het tweede. In het volgende schema staat dat wat duidelijker.



Het gezin verhuisde begin 1886 van Burgwerd naar Winschoten, waar vader Jan Annes bij de politie was ingedeeld. Het ging om een overplaatsing. Het hele gezin, is ook keurig terug te vinden in het bevolkingsregister, inclusief Murk.
Later was hij echter uit de boeken verdwenen. Er zou toch iets bekend moeten zijn geweest want volgens mij had je toen voor een reis naar de VS ook al een paspoort nodig. Per toeval stuitte ik op de website CastleGarden.org en vond daar de volgende inschrijving.


Murk was dus naar de VS gegaan als "husband", wat niet wil zeggen dat hij getrouwd was maar dat hij met dieren bezig was. Boerenknecht zouden we nu zeggen. Hij ging naar Orange City, waar we hem ook aantreffen in de census (volkstelling).


De naam Murk staat er niet, dat betekent zoals als "duister" of "somber" in het Engels. In plaats daarvan noemde hij zich Marcus. Maar ook andere verschrijvingen zijn voorgekomen, zoals Wurk. Ook de achternaam werd verkeerd gespeld, ik heb al Hettaman en Hettewa gezien. Onder die laatste naam hebben de Mormonen zijn overlijden genoteerd:


Uit de lokale krant weet ik wat de doodsoorzaak is, namelijk


Met dit soort briefjes werd een boerderij aan het begin van de 20ste eeuw in quarantaine gedaan. Om directe besmetting te voorkomen.

Naschrift: Ik heb dit allemaal begin december 2012 gevonden en er al over gepubliceerd op 8 december. Ruim een week later verscheen deze aantekening op de website van Tresoar:

1897 Sneek, notaris H. Fennema
Royement, akte niet aanwezig
- Murk Jans Hettema te Sioux Center, U.S.A.

Bron : Tresoar Toegangsnr. : 26
Inventarisnr.: 120121 Repertoirenr.: 157 d.d. 13 augustus 1897
Laatste update: 17-12-2012

Waaruit maar weer blijkt dat het dus echt tijd was dat dit vraagstuk werd opgelost.

woensdag 1 april 2009

Een bijzonder familielid

Via de mail kreeg ik bericht van Tineke Fopma, over een stukje stamboomonderzoek met een verrassende uitkomst. Tineke schrijft: Anne Hettes en Sjoerd Hettes hadden een zuster die Ybeltje heette (geboren in 1762, overleden in 1807). Ybeltje trouwde met Ulbe Luitzens Boersma (1748-1826). Zij kregen een dochter, Minke (1790-1859) die trouwde met Theunis Tjallings Suierveld (1792-1873).
Minke en Theunis kregen een zoon Wytse (1817-1875) en hij trouwde met Janke Abes Hainja (1820-1859).
Abe Wytses Suierveld (1857-1928) was hun zoon en hij trouwde met Gepke Marcus de Leeuw (1859-1943).
Een dochter van Abe en Gepke was Janke (1898-1992), en die was getrouwd met Mindert Jans Lenstra (1894-1955). Om het verhaal niet nog langer te maken:
En dêr is er dan: Abe Minderts Lenstra (1920-1985), oftewol 'ús Abe', is dus famylje fan ús. Vertaling van de Friese conclusie: daar is hij dan, Abe Minderts Lenstra - beter bekend als 'onze Abe' is familie van ons.