zondag 17 februari 2008

Op zoek naar een gebrek

Anne Hettes Hettema liet in 1817 een testament maken, waarin hij een bijzondere regeling trof voor zijn zoon Hette. In de tekst staat: "Mijn zoon Hette Annes, die door zijn gebrek minder snel in zijn levensonderhoud zal kunnen voorzien dan zijn broers en zusters, krijgt een uitkering van 100 guldens per jaar. Te beginnen in het jaar dat mijn vrouw komt te overlijden". De handtekening, die Anne Hettes onder zijn testament zette, staat overigens in de kop van dit weblog.
Het was dus bekend, dat Hette Annes een gebrek had, maar niet bekend was, welk gebrek dat dan precies was. We wisten wel, dat hij definitief was vrijgesteld van de Nationale Militie. Met andere woorden, hij had een gebrek dat aanleiding vormde om iemand vrij te stellen voor de dienstplicht. In de hoop er achter te komen wat er aan de hand was, togen neef Giel en ik naar het gemeentehuis van IJlst, alwaar de militieregisters uit het begin van de 19e eeuw worden bewaard.
Na eerst van koffie te zijn voorzien door de archivaris (waarvoor nogmaals dank) kon er gesneupt worden in de grote boeken. Folianten op fors formaat, die maar nauwelijks op de onderzoekstafel pasten. Helaas voor ons, bevatten de lijsten alleen maar de mededeling dat Hette Annes Hettema definitief is vrijgesteld, zonder nadere opgaaf van redenen.


Alleen de lengtes van Hette Annes en zijn broer Anne Annes vertellen misschien iets meer. Hette bleek 5 voet 4 duim lang te zijn, zijn broer was 1,82.2 meter lang. Anne was drie jaar jonger dan zijn broer en toen hij werd ingeschreven was inmiddels het metrieke stelsel geaccepteerd. Anne had een voor die tijd redelijk uitzonderlijke lengte, overigens. De 5 voet 4 duim kan worden omgerekend tot ongeveer 1.60 meter.
De broers verschilden dus 22 centimeter, en we vermoeden - Giel en ik - dat Hette een bochel had. Mogelijk veroorzaakt door vitaminegebrek (rachitis). Een kwaal als polio sluiten we uit, want dat was toen op jonge leeftijd dodelijk.
Er zou nog één bron kunnen zijn die het raadsel geheel oplost, namelijk de registers van de Militieraad uit Heerenveen, maar die hebben we nog niet kunnen vinden, zo ze al bewaard zijn gebleven.

Geen opmerkingen: